ကဗ်ာ

                                               အေမ႕ေျခသံ

အသက္ေထာက္ေပမဲ႕
တစ္ရက္မေႀကာက္ေလခဲ႕တဲ႕
တစ္သက္ တစ္ေယာက္သာ ေပၚထား
သားတိုု႕ရဲ႕အေမ
ကိုုယ္ေနဟန္ ႀကြႀကြ
ေျခသံဖြဖြက
ကမၻာ႕လူမ်ိဳး အစုုံစုုံကိုု
ရင္ခုုန္ ကေစခဲ႕တယ္။

ေအးျမစြတ္စိုုတဲ႕
စိမ္းကားတတ္တဲ႕
အထီးက်န္တတ္တဲ႕
အဂၤလန္ရဲ႕ ဇြန္လဟာ
အေမ႕ေျခသံေတြနဲ႕ ယိမ္းက
သာယာလွပလိုု႕ ေနခဲ႕ျပီ။

မခံခ်ိေအာင္
အတိတ္မွာေႏွာင္ခဲ႕ ေသာ္လည္း
သံမဏိလိုု မာ
လိပ္ျပာတစ္ေကာင္လိုု လွ
ထာ၀ရ အေမဟာ
ရာဇဝင္မွာ
အေမွာင္ မရိုုင္းျပပဲ
ကမၻာတခြင္မွာ
ေအာင္သမိုုင္း လွခဲ႕တယ္။

အေမ႕ဦးေခါင္းကား
ေသြးမ်ားန႕ဲ ရဲရဲ နီခဲ႕ေသာ္ျငား
အေမ…တရားမလြတ္
ဦးမညြတ္ခဲ႕၊
အေမ…..ခြင္႕လႊတ္ႏုုိင္ေပမယ္႕
သားတိုု႕……ေမ႕မရႏိုုင္တဲ႕ ႏွစ္ေတြ၊ ႏွစ္ေတြ……………

ခေမာက္ကိုုယ္စီ
ခြပ္ေဒါင္းနီတိုု႕
ဂႏၵီ ခန္းမကအျပန္
အသံေတြပိတ္သမိုု႕
အံေတြႀကိတ္လိုု႕
မာန္ေတြ သိပ္ခဲ႕ရတ႕ဲ ႏွစ္ေတြ။

က်ည္ရြာ နံေဘးက
မသဒီစရာ အေရးမွာ
ဒီတခါ ေဝးႀကျပီလား
ျပည္ျမန္မာ ကမၻာတလႊမ္းမွာ
အေမ႕ကိုုတမ္း
ညီညီညာညာ လြမ္းခဲ႕ရတဲ႕ႏွစ္ေတြ။

အေမတစ္ခါ ကိုုယ္ေယာင္ျပခဲ႕တဲ႕
ေရႊ၀ါေရာင္ ထိုုအေရးမွာ
မေနသာေအာင္ ငိုုအေတြးေတြနဲ႕
ျပည္ျမန္မာထူေထာင္ဖိုု႕အေရး
ေမ ွ်ာ္တုုိင္းေ၀းလို႕သြား
စိတ္အားငယ္ ခဲ႕ႀကရတဲ႕ႏွစ္ေတြ။

စုုအေမ မေနသာ နာဂစ္အေရးမွာ
လူ႕ျပည္ဟာ ေသရြာျဖစ္ခဲ႕
သူ႕ဥပေဒသာ အေျခမာျမစ္ခဲ႕လိုု႕
ကမၻာမေႀကစရာ ညစ္ေထးခဲ႕တဲ႕
ဧရာျမစ္နံေဘးက
ရာဇ၀င္ထဲက အညစ္အေႀကးေတြနဲ႕ႏွစ္ေတြ။

ဆက္ေျပာရင္ေတာ႕
ဖက္မေျပာခ်င္ေတာ႕တဲ႕
ယက္ေတာဆင္ကြက္
တစ္သက္ေမ်ာရင္အခက္လိုု႕
တက္ တေခါက္ေခါက္နဲ႕
ဆက၊္ ဆက္ ေႀကာက္ ခဲ႕ရတဲ႕ႏွစ္ေတြ။

ဒီလိုုနဲ႕……အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္မက
ရင္ေမာခဲ႕ရတဲ႕ ရက္ေတြ ကုုန္ဆံုုး
အေမ႕အျပံဳးေတြေ၀ေတာ႕
သူမ်ားေျမမွာေန
ေမာေတာ႕ေမာေပမယ္႕
အေမလာေျပာေတာ႕
အေမာေျပတယ္အေမ။

ဆယ္လ္မြန္ငါး
သားတိုု႕တေတြဟာ
ျပည္႕သံတမန္ အစစ္ပါလိုု႕
အေမ႕အသံ ေမတၱာမိုု႕
အေ၀းေရာက္လိုု႕ပမ္းေပမယ္႕
သားတိုု႕လန္းဆန္း
စိတ္ႏြမ္းေတြ ေျပခဲ႕ရတယ္ အေမ။

အေမလာမွာႀကိဳ
ေဒါင္းပ်ိဳဟန္အျပည္႕နဲ႕
ဒီလိုုေန႕မွာ ျမန္း
ယူေကတ၀ွမ္းဆီက
ေထာင္ခ်ီမကတန္း
ရႊင္လန္းျမန္မာတိုု႕
ျမိဳ႕လန္ဒန္ရဲ႕ သိမ္းျမစ္ကမ္းအနီး
အဂၤလန္ ေတာ္၀င္ပြဲ ခန္းမႀကီးမွာ
“ကမာၻ မွာ
ဒါ
ျမန္မာေဟ႕”လိုု႕၊
သားတိုု႕…၀င္႕ႀကြားခြင္႕ရခဲ႕
ရြာျပန္မယ္႕ အေမ
မာပါေစသား၊
သားတိုု႕ ျမန္မာရ႕ဲေျမ
သာပါေစသား။            ။

ေဇာ္ထက္ (ပ်ဥ္းမနား)

(အေမစုုကိုု Steel Butterfly သံမဏိလိပ္ျပာ လိုု႕အေနာက္တိုုင္း မီဒီယာက တင္စားတယ္။) အေမစုု နဲ႕ ေတြ႕ဆုုံပြဲ ၂၂၊၀၆၊၂၀၁၂။ လန္ဒန္ျမိဴ႕ အမွတ္တရ။
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ျမန္မာ မဟာကဗ်ာ ဆရာႀကီး ေဇာ္ဂ်ီ (ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ရာျပည့္ ၁၉၀၇-၂၀၀၇)  

သင္ေသသြားေသာ္

ေၾသာ္ . . . လူျပည္ေလာက၊ လူ႕ဘဝကား
အိုရနာရ၊ ေသရဦးမည္
မွန္ေပသည္တည့္ ။

သို႔ၿပီးတကား၊ သင္ေသသြားေသာ္
သင္ဖြားေသာေျမ၊ သင္တို႔ေျမသည္
အေျခတိုးျမင့္၊ က်န္ေကာင္းသင့္၏
ႀကီးပြားတက္ျမင့္၊ က်န္ေကာင္းသင့္၏

သင္ဦးခ်၍၊ အမွ်ေဝရာ
ေစတီသာႏွင့္၊ သစၥာအေရာင္
ဥာဏ္တန္ေဆာင္လည္း
ေျပာင္လွ်က္ဝင္းလွ်က္ က်န္ေစသတည္း။

ေဇာ္ဂ်ီ

And When You Die
 

Oh! This earthly life with woe and strife.
Old age,sickness and the end to life
will surely come, because we well know

Theat is the road all humans must go,
A far better land,you land of birth
Leave you behind,on departing,earth;
Your countrymen and language dear
More advanced must be, when you're not here.

The pagoda where you oftern did pray
And Merit shared; Truth will light so bright
And Wistom shining true and right,
Brighter must stay when you've passed away.

Translated by Maung Maung Mya

 ေဗဒါလမ္း

ၫိုျပာျပာ လတာျပင့္ေျခရင္း
လႈိင္းတက္ရာ ေဗဒါတက္၊ လႈိင္းသက္ရာဆင္း။
ဆင္းရလဲ မသက္သာ။
အုန္းလက္ေႂကြေရေပါေလာ၊ ေမ်ာစုန္လို႔လာ
အဆင္းနဲ႔အလာ၊ ေဗဒါမ အေထြး။
အုန္းလက္ေႂကြ သူ႔နံေဘး၊ ေဆာင့္ခဲ့ရေသး။
ေဆာင့္ခဲ့လဲ မသက္သာ
ေနာက္တခ်ီ ဒီတလံုးက၊ ဖံုးလိုက္ျပန္ပါ
ျမည္ေလေပါ့ ေပၚမလာ၊ မေဗဒါအလွ
တလံကြာ လႈိင္းအႀကြံ၊ ေပၚလိုက္ျပန္ရ
ေပၚျပန္လဲ မသက္သာ
ေခ်ာင္းအဆြယ္ ေျမာင္းငယ္ထဲက၊ ဘဲထြက္လို႔လာ
ဘဲအုပ္မွာ တရာႏွစ္ရာ၊ ေဗဒါက တပင္ထဲ
အယက္အကန္ခံလို႔
ေဗဒါပ်ံအံကိုခဲ၊ ပန္းပန္လ်က္ဘဲ။

HYACINTH WAY

At the blue-grey mud-flat's edge
Hyacinth goes ashore with the wave
And down to sea again as the wave recedes.
No bed of roses for her
Jostled by Flotsam,
Submerged by breakers
Hie to the creek for shelter
From palm-fronds and billows
and now what? DUCKS!
Two hundred ducks!
Quacking and racking!
Poor lone Hyacinth
Must grin and bear it!

Translated by Saya K (ဆရာေက)

 

၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ဧၿပီ ၁၂ ရက္ေန႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ မဟာ ကဗ်ာ ဆရာႀကီး ေဇာ္ဂ်ီ ရာျပည့္ႏွစ္ ေရာက္ရွိ ခဲ့ေလၿပီ။ ရာျပည့္ ပြဲေတာ္ကို ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ ေမြးဖြား ႀကီးျပင္းရာ ဧရာ၀တီ တိုင္း ဖ်ာပံု ၿမ့ဳိတြင္ စည္ကား သိုက္ၿမဳိက္စြာ က်င္းပမည္ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ ပံုတူ ေၾကးသြန္း ႐ုပ္ထုကို မႏၱေလးၿမ့ဳိ တမၸ၀တီ ရပ္မွ ေၾကးသြန္း ပညာရွင္ ဦးလွျမင့္က ေၾကးသြန္း ေလာင္းၿပီး ဖ်ာပံုၿမ့ဳိတြင္ အမွတ္တရ စိုက္ထူမည္ ျဖစ္သည္။ ၎အျပင္ ဖ်ာပံုၿမ့ဳိမွ လမ္းတလမ္းကို ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ လမ္းဟု အမည္ ေပးၿပီး ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ ရာျပည့္ မဂၢဇင္း ကိုလည္း ထုတ္ေ၀ ႏိုင္ရန္ ရာျပည့္ ေကာ္မတီက စီစဥ္လ်က္ ရွိသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ ရာျပည့္အႀကဳ ိစာေပ ေဟာေျပာပြဲ ကိုလည္း ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၄ ရက္ေန႔က မႏၱေလးၿမ့ဳိ အမ်ဳိးသား ကဇာတ္႐ံုတြင္ က်င္းပ ျပဳလုပ္ ခဲ့ၾကပါသည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ေမြးဖြား ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၀ ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ ခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အသက္ရွင္ ေနထိုင္စဥ္ ကာလအတြင္း ကဗ်ာ၊ ၀တၳဳတို၊ ပံုျပင္၊ ျပဇာတ္၊ ေဆာင္းပါး၊ စာတမ္း၊ ဆက္ေဆး၊ ဘာသာျပန္မ်ား၊ ျမန္မာ့ သမိုင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား ေရးသား ျပဳစု ခဲ့သည္။ ဆရာသည္ ကဗ်ာ ဆရာ အႏုပညာသည္ တဦးအျဖစ္ သာမကပဲ စာေပ ပညာရွင္၊ ရသေဗဒ ပညာရွင္၊ စာေပသမိုင္း ပညာရွင္၊ စာၾကည့္တိုက္မႉး စသည့္ ဂုဏ္ပုဒ္မ်ားျဖင့္ အသက္ရွင္ ေနထိုင္ သြားခဲ့သည္။ စာေပ ၀န္းက်င္၊ တက� သိုလ္ ပရိ၀ုဏ္ ၀န္းက်င္တြင္ ပညာေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ျမန္မာ ျပည္သူ ျပည္သားမ်ား အတြက္ အသက္ထက္ဆံုး ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီကို ဆရာ တိုက္စိုးက ႏိုဘယ္ဆုရ အာဂ်င္တီးနား ႏိုင္ငံသား ကဗ်ာ ဆရာ၊ စာေရး ဆရာ၊ စာၾကည့္တိုက္မႉး လူး၀စ္ ေဘာ္ရဂဲ (Jorge Luis Borges) ႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ ခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၁၉၅၅ တြင္ “သခင္ ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း ဋီကာ” စာအုပ္ျဖင့္ စာေပ ဗိမၺန္၏ စာပေဒသာဆု ရရွိသည္။ ထို စာအုပ္ကို ႐ုရွား ဘာသာ၊ တ႐ုတ္ ဘာသာ မ်ားသို႔ ဘာသာ ျပန္ခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာ၊ ၀တၳဳတိုႏွင့္ ေဆာင္းပါး အခ်ဳိ႔ကိုလည္း အဂၤလိပ္၊ ျပင္သစ္၊ ႐ုရွား၊ ဂ်ာမန္၊ ခ်က္၊ တ႐ုတ္၊ ဂ်ပန္၊ အိႏိၵယ ဘာသာ အသီးသီးသို႔ ျပန္ဆို ခဲ့ၾကသည္။
ခ်က္ႏိုင္ငံမွ အမ်ဳိးသမီး စာေပ သုေတသန ပညာရွင္ ဒဂၢမာဘက္ကိုဗာ (ျမန္မာ အမည္ - ျမသီတာ)က ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ...
“ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ စာေပ အျမင္ႏွင့္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ စာေပ အျမင္မ်ားတြင္ ျမန္မာ့ ေရွးေဟာင္း စာေပ က်မ္းဂန္ မ်ားကို အေလးအနက္ သံုးသပ္မႈကို ေတြ႔ရသည္။ အဂၤလိပ္ စာေပႏွင့္ ကမၻာ့ စာေပကို က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာ သံုးသပ္ခ်က္ တို႔လည္း ေတြ႔ရသည္။ တကၠသိုလ္ ၀န္းက်င္၏ အေငြ႔ အသက္ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ပိေတာက္ပန္း ကဗ်ာသည္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ စာေပကို လည္းေကာင္း၊ ၂၀ ရာစု ျမန္မာ ကဗ်ာ ေလာက တခုလံုးကို လည္းေကာင္း အေျပာင္းလဲႀကီး ေျပာင္းလဲ ေစသည့္ ကဗ်ာ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာမ်ား၊ ၀တၳဳ တိုမ်ား၊ ျပဇာတ္ မ်ားသည္ လူ႔ သေဘာ သဘာ၀ကို ေလးနက္စြာ ထင္ဟပ္ ေဖာ္ျပလွ်က္ ရွိသည္။ ေလးနက္စြာ ဆင္ျခင္မႈ မ်ားႏွင့္ ဒႆနိက ေဗဒဆိုင္ရာ ျပႆနာ မ်ားကို သူ႔ စာမ်ားတြင္ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပ ခဲ့သည္”။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာမ်ား၊ စာေပ လက္ရာမ်ား၊ သုေတသန စာတမ္းမ်ားကို စာေပ ပညာရွင္မ်ား၊ သုေတသီ မ်ား၊ ေ၀ဖန္ေရး ဆရာမ်ား၊ ကဗ်ာ ဆရာမ်ားက တေလးတစား ခ်ီးက်ဴး ဂုဏ္ျပဳ ခဲ့ရသည္။ စာေပေပၚတြင္ ထားရွိေသာ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ေစတနာ၊ ေမတၱာ တရားတို႔သည္ ေႏွာင္းေခတ္ လူငယ္ စာေပသမားမ်ား အဖို႔ အတုယူဖြယ္ရာပင္။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီကို ၁၉၀၇ ဧၿပီလ ၁၂ ရက္ ေသာၾကာ ေန႔တြင္ ဧရာ၀တီ တိုင္း၊ ဖ်ာပံု ၿမ့ဳိ၌ အဖ ဦးေယာ၊ အမိ ေဒၚစိန္ညြန္႔ တို႔မွ ေမြးဖြား ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္း ၉ ဦး အနက္ အႀကီးဆံုး သားျဖစ္ၿပီး အမည္ရင္းမွာ ဦးသိန္းဟန္ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ငယ္စဥ္က ဖ်ာပံုၿမ့ဳိ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းတြင္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဖ်ာပံုၿမ့ဳိရွိ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ အစိုးရ အထက္တန္း ေက်ာင္းတြင္ သတၱမတန္း အထိ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ငယ္စဥ္ ကေလးဘ၀ ကတည္းက ျမန္မာမႈ၊ ျမန္မာ စာေပ တို႔ႏွင့္ အကၽြမ္းတ၀င္ ရင္းႏွီး ခဲ့သည္။ အေၾကာင္းမွာ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီတို႔ အိမ္တြင္ လူႀကီးမ်ား စုေ၀းကာ စာအေၾကာင္း ေပအေၾကာင္း ေျပာၾက ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
၁၉၂၀ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ သတၱမ တန္းသို႔ တက္ေရာက္ ပညာ သင္ၾကားသည္။ ထို ႏွစ္တြင္ ပထမ ေက်ာင္းသား သပိတ္ႀကီး ေပၚေပါက္ လာသည္။ အမ်ဳိးသား ေက်ာင္းမ်ား ဗမာျပည္ တ၀ွမ္းတြင္ ေပၚလာ သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ဖ်ာပံု အမ်ဳိးသား အထက္တန္း ေက်ာင္းသို႔ ေျပာင္းေရႊ႔ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ ၁၉၂၄ တြင္ ရန္ကုန္ၿမ့ဳိ အမ်ဳိးသား အထက္တန္း ေက်ာင္းႏွင့္ ၿမ့ဳိမ အမ်ဳိးသား အထက္တန္း ေက်ာင္းတို႔တြင္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။
ၿမ့ဳိမ ေက်ာင္းသား ဘ၀တြင္ ကဗ်ာမ်ား စတင္ ေရးသား ခဲ့သည္။ ၁၉၂၄ တြင္ ဆာေဂ်ေအ ေမာင္ႀကီး၏ သစၥာ ၀ါဒီ သတင္းစာက ႀကီးမႉးၿပီး ကဗ်ာ ဘာသာျပန္ ၿပဳိင္ပြဲ က်င္းပ ခဲ့သည္။ ျမန္မာ ဘာသာသို႔ ျပန္ဆို ရမည့္ ကဗ်ာမွာ အဂၤလိပ္ ကဗ်ာ ဆရာ ဟင္နရီ ေ၀ါတန္ (Henry Wotton) ၏ The Character of a Happy Life အမည္ရွိ ကဗ်ာ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ကဗ်ာ ၿပဳိင္ပြဲတြင္ ၀င္ေရာက္ ယွဥ္ၿပဳိင္ရာ ပထမဆု ရရွိ ခဲ့သည္။ ဆာေဂ်ေအ ေမာင္ႀကီးက ေရႊဒဂၤါး ၅ ျပား ဆုခ် ခဲ့သည္။
၁၉၂၅ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္တြင္ တက္ေရာက္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေရွးေဟာင္း ျမန္မာ့ စာေပကို စနစ္တက် ေလ့လာခြင့္ ရသကဲ့သို႔ တဘက္တြင္လည္း ကမၻာ့ စာေပ မ်ားကိုလည္း က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ လိုက္စား ႏိုင္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ ကဗ်ာမ်ားကို ဖတ္ၿပီး ကဗ်ာသစ္ကို စမ္းသပ္ ေရးဖြဲ႔ခ်င္စိတ္ ေပါက္လာသည္။ ၁၉၂၈ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ သူ၏ နာမည္ေက်ာ္ “ပိေတာက္ပန္း” ကဗ်ာကို ေရးဖြဲ႔ ခဲ့သည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား ဘ၀တြင္ သူ႔လို ၀ါသနာတူ သူငယ္ခ်င္း ဆရာ မင္းသု၀ဏ္ႏွင့္ တြဲမိ သြားသည္။ သူတို႔ ႏွစ္ဦးသည္ ေရွးေဟာင္း ကဗ်ာမ်ားမွ ေတြးပံု ေတြးနည္း၊ ေရးပံု ေရးနည္း မ်ားကို လမ္းသစ္ ခြဲထြက္ ၾကသည္။ မိမိ ခံစားရေသာ အျမင္ကိုသာ အလွပဆံုး၊ အထိမိဆံုး ေရးဖြဲ႔ ၾကသည္။ ထို ကဗ်ာမ်ားကို တက� သိုလ္ မဂၢဇင္း၊ ဂႏၱေလာက မဂၢဇင္း၊ ႀကီးပြားေရး မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ေရးသား ၾကသည္။
၁၉၃၄ တြင္ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္က ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၊ ဆရာ မင္းသု၀ဏ္ႏွင့္ တက� သိုလ္ ပုရ၀ဏ္ အတြင္း ေရးသား ေနၾကေသာ ကဗ်ာ မ်ားကို စုစည္း ထုတ္ေ၀ရာမွ ‘ေခတ္စမ္း ကဗ်ာ’ ဟု အမည္ တြင္လာသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ရန္ကုန္ တက� သိုလ္ ေက်ာင္းသား ဘ၀တြင္ တက� သိုလ္ ပုရ၀ဏ္ ထဲမွ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္၊ ဆရာပြား၊ ပါေမာကၡ လုစ္၊ ပါေမာကၡ ဂုဒ္တို႔ထံမွ အဂၤလိပ္ စာေပ၊ ျမန္မာ စာေပတို႔ကို ေလ့လာ ဆည္းပူးခြင့္ ရခဲ့သည္။ ၎အျပင္ ျပင္ပ စာေပ ေလာကမွလည္း ဆရာႀကီး သခင္ ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၊ အမ်ဳိးသား ပညာ၀န္ ဦးဖိုးက်ား၊ ဒီးဒုတ္ ဦးဘခ်ဳိ တို႔ထံမွ ျပင္ပ စာေပ ဗဟုသုတ မ်ားကို ၾကားနာခြင့္ ရသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ မိမိထက္ အတန္းႀကီးေသာ သိပၸံ ေမာင္၀ထံမွ အက္ေဆး သေဘာတရားမ်ား၊ ဗဟုသုတမ်ား ရရွိခဲ့ၿပီး မိမိထက္ ငယ္ေသာ ဆရာ မင္းသု၀ဏ္ ႏွင့္လည္း ကဗ်ာ ေရးေဖာ္ ေရးဖက္ ျဖစ္လာသည္။
၁၉၂၉-၃၀ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၀ိဇၨာဘြဲ႔ကို ျမန္မာ စာေပ၊ အဂၤလိပ္ စာေပ၊ အေရွ႔တိုင္း ႏိုင္ငံမ်ား သမိုင္း ဘာသာရပ္တို႔ျဖင့္ ေအာင္ျမင္ ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၿမ့ဳိမ ေက်ာင္းသို႔ ေျပာင္းေရႊ႔ၿပီး ဆရာ လုပ္ခဲ့သည္။ ၿမ့ဳိမ ေက်ာင္း၌ ေက်ာင္းဆရာ လုပ္ေနစဥ္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ‘၀န္ႀကီး ပေဒသရာဇ္ႏွင့္ စိႏၱေက်ာ္သူ’ တို႔ အေၾကာင္းကို ၀ိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီး၏ ေဟာေျပာပြဲ တခုတြင္ အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ေရးသားၿပီး စာတမ္း ဖတ္ၾကားသည္။ ၎စာတမ္းကို ရန္ကုန္တိုင္း အဂၤလိပ္ သတင္းစာႀကီးက ျပန္လည္ ေဖာ္ျပရာ အဂၤလိပ္ ပါေမာကၡ ႐ုဒ္က ဖတ္မိ သြားသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ အရည္အခ်င္းကို သေဘာ က်သြားၿပီး ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ မဟာ၀ိဇၨာတန္း တက္ရန္ တိုက္တြန္းသည္။
၁၉၃၄ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၿမ့ဳိမ ေက်ာင္းမွ ေက်ာင္းဆရာ အလုပ္ကို ထြက္၍ ရန္ကုန္ တက� သိုလ္တြင္ မဟာ ၀ိဇၨာတန္း တက္ေရာက္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ တြင္ အဂၤလိပ္ စာေပ၊ ျမန္မာ စာေပ ႏွစ္မ်ဳိး စလံုးျဖင့္ မဟာ ၀ိဇၨာဘြဲ႔ ရခဲ့သည္။ ထို ႏွစ္မွာပင္ မႏၱေလး ဥပစာ ေကာလိပ္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႔ၿပီး ျမန္မာစာ နည္းျပ အျဖစ္ အမႈထမ္း ခဲ့သည္။
မဟာ၀ိဇၨာတန္း တက္ေနစဥ္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အိုးေ၀ မဂၢဇင္းႏွင့္ ႀကီးပြားေရး မဂၢဇင္းတို႔တြင္ လြပ္လပ္ေရး စိတ္ဓာတ္ကို လႈံ႔ေဆာ္ေသာ ကဗ်ာ မ်ားကို ေရးသား ခဲ့သည္။ ၎ကဗ်ာမ်ားမွာ ‘တက္လူ ေတးသံ’၊ ‘ယခုခါ’၊ ‘သင္ေသသြားေသာ္’၊ ‘အို တက္လူတို႔’ စသည့္ ကဗ်ာမ်ား ျဖစ္သည္။ ‘တို႔တိုင္းျပည္’ ကဗ်ာတြင္ ...
“ထေလာ့ျမန္မာ၊ အိုျမန္မာတို႔
တို႔ရြာတို႔ေျမ၊ တို႔ရြာေျမ၀ယ္
ေစတီစပါး၊ မ်ားလည္းမ်ား၏
မ်ားပါေလလဲ၊ တမြဲမြဲႏွင့္
ဆင္းရဲကာသာ၊ ကာလၾကာလွ်င္
ယာစကာမ်ဳိး၊ တညိႇဳးညိႇဳးႏွင့္
ပုထိုးျမင့္ေမာင္း၊ ေက်ာင္းóကိေက်ာင္းၾကား
လွည့္လည္သြားလ်က္၊ မစားေလရ
၀မ္းမ၀၍ ဆြမ္းမွ်မတင္ႏိုင္ ရွိမည္တည္း။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ လြတ္လပ္ေရးကို လႈံ႔ေဆာ္သည့္ ကဗ်ာမ်ား ေရးသကဲ့သို႔ ႀကီးပြားေရး မဂၢဇင္းတြင္ ‘အိႏိၵယ လူငယ္ မ်ားႏွင့္ အိႏိၵယ စာေပ အေရးေတာ္ပံု’၊ တ႐ုတ္ လူငယ္မ်ားႏွင့္ တ႐ုတ္စာေပ အေရးေတာ္ပံု’ စသည့္ ေဆာင္းပါးမ်ား ကိုလည္း ေရးသား ခဲ့သည္။ အိုင္ယာလန္ ျပည္သား စာေရး ဆရာႀကီး ဘားနက္ေရွာ၏ ‘လြတ္လပ္ေရး တရား’ ေဟာေျပာခ်က္ ကိုလည္း လြပ္လပ္ေရး ႀကဳိးပမ္းေနေသာ ျမန္မာ ျပည္သူမ်ား အတြက္ ဘာသာ ျပန္ဆိုေပး ခဲ့ပါသည္။
၁၉၃၈ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အစိုးရ ပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ အဂၤလန္ ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ ခဲ့သည္။ စာၾကည့္တိုက္ ပညာကို လန္ဒန္ တကၠသိုလ္ႏွင့္ ဒဗၺလင္ တကၠသိုလ္ တို႔တြင္ သင္ၾကား ဆည္းပူး ခဲ့သည္။ ၁၉၄၀ တြင္ စာၾကည့္တိုက္ ဒီပလိုမာ ဘြဲ႔ရၿပီး ျမန္မာ ႏိုင္ငံသို႔ ျပန္လာ ပါသည္။ ဂ်ပန္ ေခတ္တြင္ ျမန္မာ အစိုးရ ပညာေရး ဌာနတြင္ ဒုတိယ ညႊန္ၾကားေရး ၀န္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ဘားနဒ္ ပိဋကတ္ တိုက္၌ ရွိေသာ ေပပုရပိုက္ တို႔ကို စစ္ေဘးမွ ကင္းလြတ္ ေစရန္ ကာကြယ္ ထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ စစ္ၿပီးေခတ္တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္မႉး အျဖစ္ ျပန္လည္ တာ၀န္ယူၿပီး စစ္အတြင္းက ပ်က္စီး သြားေသာ စာၾကည့္တိုက္ကို ျပန္လည္ ထူေထာင္ ပါသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္ေသာ တိုင္းျပဳ ျပည္ျပဳ လြတ္ေတာ္၌ အထူး အရာရွိအျဖစ္ တာ၀န္ ယူသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား လုပ္ႀကံ ခံရေသာအခါ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ မ်ားစြာ စိတ္ ထိခိုက္ခဲ့ၿပီး “အမ်ဳိးသား ပ်က္စီးျခင္း တရပ္ပဲ” ဟု တသသ ေျပာဆိုခဲ့သည္။
၁၉၄၁ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ရန္ကုန္ ေနရွင္နယ္ အမ်ဳိးသမီး ေက်ာင္းမွ အထက္တန္းျပ ဆရာမ ေဒၚေစာရင္ (ဘီေအ- ဘီအီးဒီ) ႏွင့္ လက္ထပ္ ခဲ့သည္။ ၁၉၅၁ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အစိုးရ ပညာေရး မစ္ရွင္အဖြဲ႔ ႏွင့္အတူ အဂၤလန္၊ အေမရိကန္၊ မကၠဆီကို၊ ကေနဒါ ႏိုင္ငံ မ်ားသို႔ သြားေရာက္ ေလ့လာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ စာၾကည့္တိုက္မႉး အျဖစ္ ျပန္လည္ ထမ္းရြက္သည္။ ၁၉၅၅ တြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ ၁၉၆၁ တြင္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ မ်ားသို႔ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ခ်စ္ၾကည္ေရး အဖြဲ႔ႏွင့္ အတူ သြားေရာက္ ခဲ့သည္။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသန အသင္း ဥကၠဌ၊ ျမန္မာ့ သမိုင္း ေကာ္မရွင္ ဥကၠဌ၊ ျမန္မာ စာေပ ျပဳစုေရးႏွင့္ ဘာသာျပန္ ေကာ္မရွင္၏ ပညာရပ္ ေ၀ါဟာရ ေကာ္မတီ ဥကၠဌ၊ အမ်ဳိးသား စာေပဆု ေရြးခ်ယ္ေရး ဥကၠဌ၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ျမန္မာစာ ပါေမာကၡ စသည့္ တာ၀န္မ်ား ယူခဲ့ပါသည္။ ၁၉၇၆ တြင္ ဆရာ ဦးခင္ေဇာ္ (ဆရာေက) ႏွင့္အတူ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံသို႔ သြား၍ ရာမ စာတမ္း ဖတ္ပြဲ တက္ေရာက္ ခဲ့သည္။ ၁၉၇၁ စက္တင္ဘာတြင္ အင္ဒိုနီးရွား ႏိုင္ငံ၌ က်င္းပေသာ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ ရာမယန ပြဲေတာ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ရာမ ‘The Ramayana in Burma’ စာတမ္းကို ဖတ္ၾကားခဲ့သည္။

ကဗ်ာဆရာေဇာ္ဂ်ီ

မခူးခ်င္စမ္းပါနဲ႔ ...
ႏွစ္ဆန္းခါေတာ္မီမို႔
ဇေမၺာ္ရည္ ေျပေျပလိမ္းကာပါ့
ခပ္သိမ္းနယ္စံုစံုသို႔
ပြင့္ငံုကို လင့္ကုန္ၾကေတာ့လို႔
ေခါင္းႂကြကာ ဆာေ၀ေ၀နဲ႔
သူလဲေလ ေလာကီသားလိုေပါ့
ႂကႊားခ်င္လွေပလိမ့္မယ္ ...။
ပိေတာက္ပန္းကဗ်ာမွ
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ ၀တၳဳတို၊ ၀တၳဳရွည္၊ ေဆာင္းပါး၊ အက္ေဆး၊ ျပဇာတ္၊ စာတမ္းမ်ား ေရးသား ခဲ့ေသာ္လည္း သူသည္ ကဗ်ာဆရာ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီကို အမ်ဳိးသား စာဆိုႀကီး၊ ဒႆန ကဗ်ာဆရာ၊ ဇာတိမာန္ စာဆို စသည္ျဖင့္ ဆရာ့ ဂုဏ္ပုဒ္ကို ေဖာ္ညြန္း ခဲ့ၾကသည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အသက္ ၁၇ ႏွစ္ အရြယ္ကတည္းက ကဗ်ာဆရာ ဘ၀ စတင္ ခဲ့သည္ဟု ဆိုရမည္။ ၁၉၂၄ တြင္ သစၥာ၀ါဒီ သတင္းစာ တိုက္ႀကီးက ႀကီးမႉး၍ အဂၤလိပ ကဗ်ာ ဆရာ ဟင္နရီ ေ၀ါတန္ (Henry Wotton) The Character of happy life ကဗ်ာကုိ ဘာသာ ျပန္ေစရာ ဆရာေဇာ္ဂ်ီက ‘စိတၱသုခ အလကၤာ’ ဟု ကဗ်ာ အမည္ေပး၍ ျပန္ဆိုသည္။ ၎ ၿပဳိင္ပြဲတြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ပထမဆု ရသည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ တကၠသိုလ္ တက္ေနစဥ္ ကာလအတြင္း အဂၤလိပ္ ကဗ်ာမ်ားကို ဖတ္႐ႈၿပီး အေတြး အသစ္ ရလာသည္။ လမ္းေဟာင္း အတိုင္း ေရးရေသာ ျမန္မာ ကဗ်ာမ်ားကို ၿငီးေငြ႔ လာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လမ္းသစ္ ကဗ်ာမ်ားကို စတင္ ေရးသား လာသည္။ ေခတ္စမ္း ကဗ်ာမ်ားဟု အမည္ ရလာသည္။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ စာ စတင္ ေရးစဥ္က ‘သ’၊ ‘ပန္းၿမဳိင္’၊ ‘ေက်ာင္းခ်စ္’ စသည့္ ကေလာင္ အမည္မ်ားျဖင့္ ေရးသား ခဲ့သည္။ ၎ေနာက္ ‘ေဇာ္ဂ်ီ’ ကေလာင္ အမည္ျဖင့္ တသက္တာလံုး ေရးသား ခဲ့ေလသည္။ ေဇာ္ဂ်ီ ႐ုပ္ေသး ႐ုပ္ကို သေဘာက်လို႔ ဒီ ကေလာင္ နာမည္ကို ယူလိုက္ တာပါ” ဟု ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ ေျပာခဲ့ဖူးသည္။
၁၉၃၄ တြင္ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္ တည္းျဖတ္သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပညာ ျပန္႔ပြားေရး အသင္း ေခတ္စမ္းစာေပ က်မ္းစဥ္ (၃) ေခတ္စမ္း ကဗ်ာမ်ား စာအုပ္ ထြက္လာသည္။ ၎ စာအုပ္ထဲတြင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာ ၂၄ ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီႏွင့္ အတူ ပါ၀င္ေသာ အျခား ကဗ်ာဆရာ မ်ားမွာ မင္းသု၀ဏ္၊ ေမာင္ဧေမာင္၊ ေမာင္ဘေသာင္း၊ ခင္ေစာမူ၊ ေမာင္တိုင္းေအာင္၊ ဧသူ တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။
ေခတ္စမ္း ကဗ်ာမ်ား ပထမတြဲ စာအုပ္တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ပိေတာက္ပန္း ကဗ်ာသည္ ထိပ္ဆံုးမွ ပါ၀င္သည္။ ပိေတာက္ပန္း ကဗ်ာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ေျပာခဲ့သည္မွာ ...
“စိတ္ထဲမွာ မရွိဘဲ ေရးရတဲ့ ေရးနည္း ေတြကို ၾကာေတာ့ ၿငီးေငြ႔ လာတယ္။ အဂၤလိပ္ ကဗ်ာေတြကို ဖတ္ရေတာ့ ေရွးေရးနည္းေတြ အတိုင္း မေရးခ်င္ ေတာ့ဘူး။ ဒီလိုနဲ႔ ပိေတာက္ပန္း သံခ်ဳိကို ေရးျဖစ္တယ္။ ေရးျဖစ္ပံု ကလည္း ဆရာဘီေအ ပထမႏွစ္ ေက်ာင္းပိတ္ေတာ့ အိမ္ျပန္လာတယ္။ အိမ္ေခါင္ရင္းမွာ ဆူဆူညံညံ အသံေတြ ၾကားရတယ္။ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ သႀကၤန္ရက္မို႔ ပြင့္ေနတဲ့ ပိေတာက္ေတြကို ခူးၾက၊ ခ်ဳိးၾကတာကိုး။ ပိေတာက္ပင္ႀကီးက အကိုင္းေတြ က်ဳိး၊ အရြက္ေတြ ေႂကြနဲ႔ အ႐ုပ္ဆိုးၿပီး က်န္ခဲ့တယ္။ ဒီကေန အေတြး ရလာတယ္။ တႏွစ္မွာ တခါပြင့္တဲ့ ပိေတာက္ကို မခူးေစခ်င္ဘူး။ သူလည္း သူ႔အပင္မွာ အလွဂုဏ္ ၀င့္ခ်င္မွာပဲလို႔ ေတြးမိ ခဲ့တယ္။ မွတ္ထားခဲ့ၿပီး ေက်ာင္းျပန္ ေရာက္မွ အေတြးေလးကို အေျခခံၿပီး ေရးခဲ့တာ”။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ျမန္မာတို႔၏ ရဲစိတ္ ရဲမာန္၊ ဇာတိမာန္ႏွင့္ အႏုပညာ ယဥ္ေက်းမႈ အႏွစ္ အသားမ်ား စုစည္းရာ ပုဂံကို အထူး စိတ္၀င္စား ခဲ့သည္။ ပုဂံႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာသည္ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာတမ္းမ်ား၊ ကဗ်ာမ်ား ေရးသား ခဲ့သည္။ ပုဂံသို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ အခါခါ သြားေရာက္ ခဲ့ၿပီး သုေတသနမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ သကဲ့သို႔ တဘက္တြင္လည္း ကဗ်ာမ်ား ေရးသား ခဲ့သည္။ ပုဂံဆုိင္ရာ ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ ပုဂံေခတ္ ပန္းခ်ီသေဘာ၊ ပုဂံေခတ္ ဗုဒၶ၀င္ ပန္းခ်ီ၊ ပုဂံေခတ္ မဟာယန ပန္းခ်ီ စသည့္ ေဆာင္းပါး မ်ားမွာ ထင္ရွားသည္။
ေရွးေခတ္ ပုဂံ ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ အျခား ကဗ်ာမ်ား စာအုပ္တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာ ၅၁ ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။ ၎စာအုပ္တြင္ အမွတ္ ၁ မွ ၃၃ အထိသည္ ပုဂံေခတ္ ကဗ်ာ မ်ားပင္။
ညီသစ္ဆင္း
မင္းပုဂံမွာ၊ ေရာက္စခါက
သရပါထင္ရွား၊ ၿမ့ဳိတံခါး၀ယ္
သြားလာ၀င္ထြက္၊ ယြန္းခြက္ယြန္းအစ္
ရႊန္းသစ္ယြန္းဗန္း
ထမ္းလာပိုးလာ၊ ျပင္လိုက္ပါ၍
သရပါတံခါး၀၊ ေရွးကာလကို
ညီလွလြမ္းမိ၊ ေအာက္ေမ့မိဟု
ညီ၏အဆို၊ ရွင္းေစလိုသည္
အစ္ကိုခ်မ္းေျမ႔၊ လြမ္းခ်င္၍။
သရပါတံခါးမွ ပဲ့တင္သံကဗ်ာမွ
ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆရာ ေမာင္စြမ္းရည္က ...
“ဆရာေဇာ္ဂ်ီဟာ ကဗ်ာ ႏွစ္မ်ဳိးကို အဓိက ေရးဖဲြ႔ ခဲ့ပါတယ္။ တမ်ဳိးကေတာ့ ဇာတိမာန္ ကဗ်ာမ်ား (ေရွးေခတ္ ပုဂံျပည္လို ကဗ်ာ)၊ ေနာက္တမ်ဳိး ကေတာ့ အေတြးအေခၚ ေလာက အျမင္ကဗ်ာ (ေဗဒါလမ္း ကဗ်ာလို ဟာမ်ဳိး) ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာဟာ သည္ႏွစ္္မ်ဳိးကုိ တသက္လံုး ဆိုသေလာက္ စိုက္လိုက္ မတ္တပ္ ဖဲြ႔ဆို သြားခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာ စာေပ ေလာကမွာ ေလာက အျမင္ (ဒႆနကဗ်ာ) အမ်ဳိးအစားကို စတင္ ဖဲြ႔ဆိုသူ စိုက္လိုက္မတ္ တပ္ဖဲြ႔ ဆိုသူဟာ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီပဲ ျဖစ္တယ္ ဆိုရင္လည္း အထူး အျငင္းပြားဖြယ္ မရွိပါဘူး”
“ေဗဒါလမ္း” ကဗ်ာမ်ားသည္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ကဗ်ာမ်ား ထဲတြင္ အေက်ာ္ၾကားဆံုးႏွင့္ အေကာင္းဆံုး ကဗ်ာ မ်ားပင္။ ၎ကဗ်ာ မ်ားသည္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ေမြးဖြား ႀကီးျပင္းရာ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚ ေဒသမွ ဒီေရ အတက္အက် အလိုက္ ျမစ္ထဲတြင္ ရွင္သန္ လႈပ္ရွား ႐ုန္းကန္ ေနရေသာ ေဗဒါကို အဓိက ဇာတ္ေဆာင္ထား၍ ေရးဖဲြ႔ ထားသည္။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီက သူ၏ ေတာလမ္း ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေပဖူးလႊာ မဂၢဇင္းတြင္ ဤသို႔ ေျပာျပ ခဲ့ဖူးသည္။
“ေဗဒါလမ္း ကဗ်ာ အားလံုးအတြက္ ေယဘုယ် ျဖစ္ေပၚ လာပံုကို ဆရာ အရင္ ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္။ ထူးထူး ဆန္းဆန္းေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆရာ့ အိမ္ကေန ဆရာ့ အလုပ္ခြင္ ျဖစ္တဲ့ တက� သိုလ္ စာၾကည့္တုိက္ကို ေန႔စဥ္ ေန႔တိုင္း ေျခက်င္ သြားၿပီး ေျခက်င္ ျပန္ေလ့ ရွိတယ္။ ဒီလို ေန႔စဥ္ သြားလာ ေနရတာကို ေတြးမိ လာတယ္။ အလုပ္တြင္း မွာလည္း လူ အမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အျဖစ္အပ်က္ အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ၾကံဳဆံု ဆက္ဆံ တုံ႔ျပန္ ေနရလို႔ ခံစားမႈ အမ်ဳိးမ်ဳိး ရေနျခင္းသာ ပါတကားလို႔ ေတြးမိ လာတယ္။ အသြားနဲ႔ အျပန္ ႏွစ္ခု ၾကားမွာ အဖန္ တလဲလဲ က်င္လည္ ေနရျခင္းသာ ပါတကား လို႔လည္း ေတြးမိ ပါတယ္။ တခါ ဆရာ ငယ္ငယ္က သြားလာ ေပ်ာ္ရႊင္ ခဲ့ဖူးရာ ျဖစ္တဲ့ ဒီေရ အတက္အက် ရွိတဲ့ ေခ်ာင္းကို သတိ ရလာတယ္။ ကဗ်ာ ေရးခ်င္စိတ္ ေပါက္လာတဲ့အခါ ဆရာ့ အေတြ႔အၾကံဳ၊ အဆက္အဆံ၊ အတုံ႔အျပန္ ရွိခဲ့ဖူးတာ ေတြကို ဒီေခ်ာင္း အမူအရာ၊ ေဗဒါပင္၊ ေဗဒါပန္း အမူအရာ ေတြနဲ႔ တင္စားၿပီး ဆရာ မွတ္မိတဲ့ ခံစားမႈ အသိနဲ႔ ေဗဒါမ္း ကဗ်ာေတြကို ထံု႔ပုိင္းထံု႔ပိုင္း ေရးႏိုင္ခဲ့တာပဲ”

ေဗဒါပန္း

က်ဴ႐ိုးရွင္ ပီပီမႈတ္လို႔
ဘုတ္မကို သူကၿပဳိင္
ေခ်ာင္းစပ္မွာထုိင္
ဘုတ္မကတုိင္၊ က်ဴကိုင္ကေအး
ေရစီးနဲ႔လာ
ေရသာမွာ ျပန္လို႔ျမန္းတဲ့
မေဗဒါ စုန္ဆန္ပန္းကို
လြမ္းတယ္တဲ့ေလး။
ေဗဒါသည္ ျမစ္ေခ်ာင္း တေလွ်ာက္ စုန္ခ်ီဆန္ခ်ီ သြားလာ လႈပ္ရွား ႐ုန္းကန္ ေနရသည္။ အခက္အခဲ၊ အတားအဆီး မ်ားလည္း ရွိသည္။ ေရသာမွာ ျပန္လည္ စီးဆင္း လာေသာ ေဗဒါပန္းကို လြမ္းေနပံုမွာ ျမင္ေယာင္ ေစသည္။ ေဗဒါလမ္း ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာႀကီး မင္းသု၀ဏ္ ကေတာ့ ...
“ကၽြႏု္ပ္တို႔ တကၠသိုလ္ ေရာက္၍ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းတုိက္ မဂၢဇင္း မ်ားကို ဖတ္ ရေသာအခါ အထူး စဲြလန္းမိသည့္ အေရးအသား တို႔မွာ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ စာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အဂၤလိပ္ စာပုိဒ္တြင္ ယေန႔တိုင္ သတိရ ေနသည္မွာ ေအာက္ပါ စာႏွစ္ေၾကာင္း ျဖစ္သည္။
Wend thy way my beda wend thy way
ခရီးဆက္ပါ မေဗဒါ၊ ကိုယ့္ခရီးကို ဆက္ပါ ဟု ဆိုသလား မသိႏိုင္ပါ။ က်န္ေသးေသာ အပိုဒ္တို႔ကို ကၽြႏု္ပ္ မမွတ္မိ ေတာ့ပါ။ ၁၉၂၇-၂၈ တ၀ိုက္က မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီကား ဖ်ာပံုႏွင့္ ရန္ကုန္ အၾကား ျမစ္တေလွ်ာက္တြင္ ေတြ႔ျမင္ေနရေသာ ေဗဒါပင္ တို႔ကို ထိုအခါကပင္ စိတ္၀င္စားလ်က္ ရွိသည္” ဟု ဆရာေဇာ္ဂ်ီ အမွတ္တရ စာမ်ားတြင္ ေရးသား ခဲ့သည္။
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ ေဗဒါလမ္း ကဗ်ာမ်ားကို ပထမဦးစြာ အဂၤလိပ္လို စပ္သည္။ ၁၉၃၆ ၀န္းက်င္ ေလာက္မွ ျမန္မာလို စပ္ဆိုသည္။ “ေခ်ာင္းေရျပင္မွာ စီတန္းလို႔၊ ေဗဒါပန္း ေရၾကင္ေဆြ၊ ေမ်ာလို႔သာေန” ဟု အစခ်ီၿပီး စပ္ဆို ခဲ့သည္။ ထို ေဗဒါပန္း ကဗ်ာကို ေရးၿပီး ရပ္သြားရာမွ ၁၉၅၇ တြင္ ေဗဒါပန္း ကဗ်ာမ်ားကို ျပန္လည္ ေရးသား ပါသည္။ ေဗဒါလမ္း ကဗ်ာကို အမွတ္ ၄၁ အထိ ေရးခဲ့ရာ ၁၉၇၁ ေနာက္ပိုင္းမွ ရပ္လိုက္ ပါသည္။
ဆရာ တိုက္စိုးက သူ၏ ‘ေဗဒါလမ္း’ စာတမ္းငယ္တြင္ ...
“စာဆို ေဇာ္ဂ်ီသည္ ျမစ္ထဲ ေခ်ာင္းထဲတြင္ ေတြ႔ရၿမဲ၊ ျမင္ရၿမဲ အခ်င္းအရာကို မီွ၍ မီွရာမွ ေက်ာ္၍ အျမင္အသိ တခုကုိ ရခဲ့ဟန္ ရွိေလသည္။ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ထို အေၾကာင္းကို ကဗ်ာဖတ္လို နာလိုသူ မွန္သမွ်အား မိမိ ကဲ့သို႔ အျမင္ ေပါက္ကာ ႏွစ္သိမ့္ ရေလေအာင္ ေရးဖဲြ႔ျပ၊ သီဆို ျပၾကသည့္ လကၡဏာ ရွိေပသည္။ ... ထိုကဗ်ာစုကို ပကတိ သေဘာ အတိုင္း ဖတ္မည္ နာမည္ ဆိုလွ်င္လည္း ေကာင္းပါ၏။ လူ ဇာတ္သြင္း၍ ဖတ္ၾကည့္ နာၾကည့္ ပါမူကား အရသာစံု ခံစားႏိုင္မည္ ျဖစ္ေပသည္”
ျမန္မာ စာေပပညာရွင္ ဆရာ ျမဇင္က သူ၏ ကဗ်ာ နရီႏွင့္ နိမိတ္ပံု စာအုပ္တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ေဗဒါလမ္းႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ...
“ဒီေခ်ာင္းတြင္ တက္လိုက္ ဆင္းလိုက္ က်င္လည္မႈ လႈပ္ရွားရေသာ ေဗဒါကို စံထား နိမိတ္ပံု အျဖစ္ အသံုးျပဳလ်က္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ဘ၀ကို သံုးသပ္သည္။ လူမႈ အေဆာက္အဦကို ေ၀ဖန္သည္။ လူဟူေသာ အျဖစ္ကို ဆန္းစစ္သည္။ နိမိတ္ပံုျဖင့္ ဘ၀ကို ထင္ဟပ္ေသာ စာေကာင္း ေပေကာင္း ျပဳစု ႏုိင္ေၾကာင္း ဆရာေဇာ္ဂ်ီက လက္ေတြ႔ ျပသည္”
ေဗဒါလမ္း အမွတ္ ၁၀ ကဗ်ာကား ‘ပန္းပန္လ်က္ပဲ’ အမည္ျဖင့္ ၾကည္ၾကည္ေဌးက သီခ်င္းအျဖစ္ သီဆိုသည္။ ၎ အမည္ျဖင့္ စာေရး ဆရာမႀကီး ခင္ႏွင္းယုက ၀တၳဳ ေရးခဲ့ၿပီး ဒါ႐ိုက္တာ ခ်စ္ခင္က ႐ုပ္ရွင္ကား အျဖစ္ ႐ိုက္ကူး ခဲ့သည္။
၀တၳဳတို ဆရာ၊ အက္ေဆး ဆရာႏွင့္ ျပဇာတ္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၁၉၃၃ မွစ၍ ဂႏၱေလာက မဂၢဇင္း၊ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းတုိက္ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ၀တၳဳတိုမ်ား ေရးသား ခဲ့သည္။ ၁၉၃၆ က ထုတ္ေ၀ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ပညာ ျပန္႔ပြားေရး အသင္း၏ ေခတ္စမ္း စာေပက်မ္းစဥ္ ၂ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ဘိုးမာဒင္ႏွင့္ ၾကင္မည့္သူ အမည္ရွိ ၀တၳဳတို ၈ ပုဒ္ပါ၀င္သည္။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၏ ၀တၳဳတိုမ်ား ထဲတြင္ “ပုဂံေစ်း” ၀တၳဳတိုမွာ ထင္ရွားသည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ စာတမ္းငယ္ေခၚ အက္ေဆးမ်ားလည္း ေရးသားခဲ့သည္။ ေႏြဦး က်က္သေရ၊ ပုဂံ ၿမ့ဳိေဟာင္းႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္၊ သူတို႔ ညီေနာင္ႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္၊ ကဗ်ာ၀ိုင္း စာ၀ုိင္းႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ တို႔သည္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ အက္ေဆးမ်ား ျဖစ္သည္။ ပုဂံ ၿမ့ဳိေဟာင္းႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ အက္ေဆးတြင္ ...
“ပုဂံၿမ့ဳိေဟာင္းတြင္ ၾကည္ၫိုစရာ၊ ၾကည္ႏူးစရာမ်ား ပါေပသည္။ ၾကည္ၫိုစရာ ဆိုသည္မွာ သပၸာယ္ လွေသာ ေရွးေဟာင္း ဘုရား ေစတီမ်ား ျဖစ္၍၊ ၾကည္ႏူးစရာ ဆိုသည္မွာ ႏုိင္ငံသစ္ တည္ခဲ့ေသာ ေရွးေခတ္ ပုဂံသားတို႔ ျဖစ္ေလသည္။ ၾကည္ၫိုစရာကို ဖူး၍၊ ၾကည္ႏူးစရာကို ေတြးရသည္မွာ ဖူး၍ ေတြး၍ ကုန္ႏုိင္ ပါေတာ့မည္လားဟု ကၽြန္ေတာ္ ေအာက္ေမ့ မိသည္”
ေရႊတိဂံုေစတီႏွင့္ ေရႊစည္းခံု ေစတီ ႏွစ္ဆူကို ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ႏႈိင္းယွဥ္ ခံစား ေရးထားပံုမွာ ...
“ေရႊတိဂံု ေစတီ၏ ပုံေတာ္ ေျပျပစ္ျခင္း၊ ႏြဲ႔ေႏွာင္းျခင္း၊ စိမ္းခ်မ္းေျမ႔ဖြယ္ ျဖစ္ျခင္းတို႔သည္ ထိုေခတ္၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း၊ ထို တုိင္းသူ ျပည္သားတို႔၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း၊ ထိုမင္း၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း၊ မလြန္ဆန္ ႏိုင္ေသာ ပန္းရံပ်ံတို႔၏ လက္ရာပင္ ျဖစ္ေလစြ”
“ေရႊစည္းခံုကို ရွင္အရဟံ ႏွင့္ အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးတို႔ ဦးေဆာင္၍ ပုဂံသားတို႔က ၀ိုင္းတည္ ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ က်န္စစ္သား မင္းက ဆက္တည္သည္။ ထို မင္းႏွစ္ပါး လက္ထက္မွ စ၍ ႏိုင္ငံေတာ္ နယ္နိမိတ္သည္ ပုဂံတစ္၀ိုက္ ေဒသမွ ျပည္ေထာင္စု ေဒသ နီးပါး အထိ က်ယ္၀န္း လာသည္။ ဗုဒၶ သာသနာေတာ္သည္ ပထမအႀကိမ္ တစ္ႏုိင္ငံလံုး၏ ျမတ္ႏိုး စံုမက္ျခင္းကို အညီအညြတ္ ခံယူ ရရွိလာသည္။ တိုင္းသူ ျပည္သားတို႔သည္ ႏုိင္ငံေရး၊ သာသနာေရး စိတ္ဓာတ္ တက္ႂကြ ေနသူမ်ား ျဖစ္သည္။ လူသစ္ တည္၍ ျပည္သစ္ ေဆာက္ေနၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မုခ္ဦး ျခေသၤ့႐ုပ္ ျပည့္ၿဖဳိးျခင္း၊ ခြန္းအားႀကီးျခင္း တို႔သည္ ထိုေခတ္၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း၊ ထို တုိင္းသူ ျပည္သားတို႔၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း၊ ထိုမင္းႏွစ္ပါး၏ သေဘာကို လည္းေကာင္း မလြန္ဆန္ ႏုိင္ေသာ ပန္းရံ ပ်ံတို႔၏ လက္ရာပင္ ျဖစ္ေလစြ”
“စင္စစ္ ေရႊတိဂံုသည္ ဗိသုကာ ပညာတြင္ အယဥ္အႏု သေဘာ သပၸာယ္၍ ေရႊစည္းခံုသည္ အခန္႔အသန္႔ သေဘာျဖင့္ သပၸာယ္သည္ဟု မဆိုစေကာင္း ဆိုလိုက္ခ်င္ ပါေတာ့သည္”
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ျပဇာတ္ ၆ ပုဒ္ကိုလည္း ေရးသား ခဲ့သည္။ ၃ ပုဒ္မွာ ပင္ကိုယ္ေရး ျဖစ္ၿပီး၊ ၃ ပုဒ္မွာ ဘာသာျပန္ ျဖစ္သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ ဘာသာျပန္ ျပဇာတ္ထဲတြင္ အထင္ရွားဆံုး ျပဇာတ္ကေတာ့ ‘မဟာဆန္ခ်င္သူ’ ျပဇာတ္ ျဖစ္သည္။ ၎ ျပဇာတ္မွာ ျပင္သစ္ ျပဇာတ္ေရး ဆရာႀကီး မိုးလ်ဲ၏ Le Bourgeois Gentilhomme ျပဇာတ္ကို ျမန္မာဘာသာ ျပန္ဆို ထားသည္။ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္က ပထမဆံုး အႀကိမ္ ထုတ္ေ၀ ခဲ့သည္။

ဘာသာျပန္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ

ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ ကမၻာ့စာေပ၊ ျမန္မာစာေပ ႏွစ္ခုစလံုးကို ကၽြမ္းက်င္ ႏွံ႔စပ္သူ ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ စာေပ၊ ျမန္မာ စာေပ ႏွစ္ဘာသာ တဲြျဖင့္ မဟာ၀ိဇၨာဘဲြ႔ ရရွိခဲ့သူလည္း ျဖစ္သည္။ ဆရာသည္ ကမၻာ့ စာေပ လက္ရာမ်ားကို ျမန္မာ လူမ်ဳိးမ်ား ရင္းႏွီး ေစလိုသည့္ ေစတနာျဖင့္ ဘာသာ ျပန္ဆို ခဲ့သည္။ ၁၉၃၈ တြင္ အဂၤလိပ္ စာေရးဆရာ ခ်ားရိဒ္၏ The Cloister and The hearth ၀တၳဳကို “ဂ်ရတ္ႏွင့္ မာဂရက္” ဟူ၍ ဘာသာ ျပန္ဆို ခဲ့သည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ႏိုဘယ္ဆုရ စာေရးဆရာ မ်ား၏ ၀တၳဳတို မ်ားကိုလည္း ျမန္မာ စာဖတ္ပရိသတ္ အတြက္ ေရြးခ်ယ္ ျပန္ဆို ေပးခဲ့သည္။ ပထမဆံုးေသာ ဘာသာျပန္ ၀တၳဳတို ေပါင္းခ်ဳပ္ အမည္မွာ “မိုးၾကယ္မို႔လား ႏွင့္ ႏိုဘယ္ဆုရ ၀တၳဳတိုမ်ား” ျဖစ္သည္။ ၁၉၆၆ တြင္ မိုးဦးပန္း စာေပတုိက္ (မႏၱေလး)မွ ပထမဦးဆံုး အႀကိမ္ ထုတ္ေ၀သည္။ ႏိုဘယ္ဆုရ စာေရးဆရာ ၈ ဦး၏ ၀တၳဳတို ၁၃ ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။
၁၉၆၆ ဒီဇင္ဘာတြင္ “လမ္းသစ္ႏွင့္ အျခား ၀တၳဳတိုမ်ား” အမည္ျဖင့္ ပုဂံ စာအုပ္တိုက္မွ ထုတ္ေ၀သည္။ ႏိုဘယ္ဆုရ စာေရးဆရာ ၁၀ ဦး၏ ၀တၳဳတို ၁၂ ပုဒ္ ပါ၀င္သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ “နင္လားဟဲ့ ခ်စ္ဒုကၡ” အမည္ရွိ ႏိုဘယ္ဆုရ စာေရးဆရာ တို႔၏ ၀တၳဳတို ၉ ပုဒ္ကို ျပန္ဆို ထုတ္ေ၀ ခဲ့သည္။ ၎အျပင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ႏိုဘယ္ဆုရ စပိန္ ကဗ်ာဆရာ ရာမြန္ဂ်င္းမနဲ၏ ပေလတ႐ိုႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္ (Platero and I) အမည္ရွိ စကာေျပ ကဗ်ာမ်ား ကိုလည္း ျမန္မာ ဘာသာ ျပန္ဆို ခဲ့ပါသည္။

ရသေဗဒ ပညာရွင္ ေဇာ္ဂ်ီ

ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ “ရသစာေပ အဖြင့္ႏွင့္ နိဒါန္း” စာအုပ္ကို ၁၉၇၆ က ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ ခဲ့ပါသည္။ ၎ စာအုပ္တြင္ အခန္း ၄ ခန္း ပါ၀င္သည္။ ၎တို႔မွာ ေရွးေခတ္ ျမန္မာ စာေပ၊ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ျမန္မာ စာေပ၊ စာေရးမႈႏွင့္ ရသ သေဘာ၊ ျမန္မာ့ အႏုပညာတို႔ ျဖစ္သည္။ ၎ စာအုပ္မွ “သခင္ ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း၏ ဇာတိမာန္ ကဗ်ာမ်ား” စာတမ္းတြင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီက ...
“ဆရာႀကီးသည္ ထိုအခါက ထို ကဗ်ာမ်ားမွ တဆင့္ ျမန္မာ ရာဇ၀င္ႏွင့္ ျမန္မာစာေပ ယဥ္ေက်းမႈ တို႔ကို ေမ့လုမတတ္ စည္းကမ္း ပ်က္ေနၾကေသာ ျမန္မာတို႔၏ စိတ္ဓာတ္ အညံ့အဖ်င္း မ်ားကို ပကတိ အဆင္း အေရာင္ႏွင့္ ျပည့္စံု လာေစရန္ ျမန္မာ မင္းေကာင္း မင္းျမတ္ တုိ႔၏ အေၾကာင္းကို လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာ စာေပ ယဥ္ေက်းမႈကို လည္းေကာင္း၊ လြမ္းဆြတ္ ၾကည္ၫိုဖြယ္ အားတက္ဖြယ္ ျဖစ္ေအာင္ ျမန္မာ လူထု နားလည္ႏုိင္ေသာ နည္းပရိယာယ္ျဖင့္ ႀကံေဆာင္ ႏႈိးေဆာ္ ခဲ့သည္”
‘ဇာတိမာန္ စာဆိုဦးလြန္း’ စာတမ္းတြင္ ...
“ဆရာႀကီးကို အိႏၵိယ စာဆို တဂိုးႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ တ႐ုတ္ ၀တၳဳေရး ဆရာ လူရႊန္းႏွင့္ လည္းေကာင္း တူသည္ဟု ယူခ်င္ ပါသည္။ တူပံုမွာ တဂိုး၏ ကဗ်ာမ်ားသည္ အိႏၵိယ ျပည္သူလူထု မ်က္စိ ပြင့္ေရးအတြက္ လည္းေကာင္း၊ လူရႊန္း၏ ၀တၳဳမ်ားသည္ တ႐ုတ္ ျပည္သူလူထု မ်က္စိ ပြင့္ေရးအတြက္ လည္းေကာင္း အေျခခံ ျဖစ္သကဲ့သို႔ ဆရာႀကီး၏ ကဗ်ာ မ်ားသည္လည္း ျမန္မာ တုိင္းရင္းသား ျပည္သူလူထု မ်က္စိပြင့္ေရး အတြက္ အေျခခံ ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္ဟု ယူပါသည္”
ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ ရသေဗဒ သေဘာတရားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း စာတမ္းမ်ား ေရးသား ခဲ့ပါသည္။ ရသ ေဗဒႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ ေျပာခဲ့သည္မွာ “အခ်ဳပ္ ဆိုရေသာ္ ရသေဗဒ ဆိုင္ရာ စိတ္ကူးဉာဏ္ ဆိုသည္မွာ ေတာေရာက္ ေတာင္ေရာက္ လြင့္တတ္ေသာ စိတ္မ်ဳိး မဟုတ္၊ ဘ၀ အေတြ႔အၾကံဳ၊ စိတ္ ခံစားမႈ၊ ဘ၀အသိ၊ ဘ၀ အသိတည္း ဟူေသာ အထိန္းအမျဖင့္ လႈပ္ရွားတတ္ေသာ ဉာဏ္မ်ဳိးသာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆ အပ္သည္”။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ “သခင္ ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း ဋီကာ” ႏွင့္ “သိန္းႏွင့္က်ား ဋီကာ” အမည္ရွိ က်မ္း ႏွစ္ေစာင္ ကိုလည္း ျပဳစု ခ့ဲသည္။ သခင္ ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း ဋီကာတြင္ အခန္း ၉ ခန္း ဖဲြ႔၍ ေရးသား ထားသည္။ (၁) ဆရာႀကီးလြန္း (၂) ဗိုလ္ဋီကာ ေခတ္ (၃) မွာေတာ္ပံု ၀တၳဳ (၄) ေဒါင္းဋီကာ ေခတ္ (၅) ေမ်ာက္ ဋီကာႏွင့္ ေမ်ာက္ က႑ိေခတ္ (၆) ေခြးဋီကာ ေခတ္ (၇) သခင္ ဋီကာေခတ္ (၈) ရာဇ၀င္ ေလာက (၉) သင့္ႏိုးရာ ကဗ်ာစုတို႔ ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီး သခင္ ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာေဇာ္ဂ်ီက ဤသို႔ ေရးသား ခဲ့သည္။
“ဆရာႀကီးသည္ ဤ ပညာမ်ဳိးျဖင့္ တိုင္းသူ ျပည္သား မ်ားအား အိပ္ယာမွာ ႏိုးေစသည္။ ႏိုးရာမွ ထုိင္ေစသည္။ ထိုင္ရာမွ ထေစသည္။ ထရာမွ ႂကြေစသည္။ ထို႔ျပင္ ဆိတ္ရာမွ ျမည္ေစသည္။ ရြံ႔ရာမွ ရဲေစသည္။ ကိုယ့္ တုိင္းျပည္ကို ကိုယ့္ တိုင္းျပည္မွန္း သိေစသည္။ အလိုရွိ ေစသည္။ ခဲေစသည္။ ႏဲႊ ေစသည္။ ႀကဲ ေစသည္။ ဤ ပညာမ်ဳိးသည္ တိုင္းသူျပည္သား လူအမ်ား အလြယ္တကူ နားလည္ႏုိင္ေသာ ပညာ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တိုင္းသူ ျပည္သူ လူအမ်ားသည္ ဆရာႀကီးထံမွ ႏိုင္ငံေရး အေျခခံ ပညာ ရလိုက္သည္ဟု ဆိုခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေလသည္”

စာၾကည့္တိုက္မႉး ေဇာ္ဂ်ီ

၁၉၃၈ တြင္ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ လန္ဒန္ တကၠသိုလ္၊ ဒဗၺလင္ တကၠသိုလ္တို႔တြင္ ပညာ သင္ၾကား ခဲ့သည္။ ၁၉၄၀ တြင္ စာၾကည့္တိုက္ ဒီပလိုမာဘဲြ႔ ရသည္။ ၁၉၄၁ တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းတိုက္၏ ေကာလိပ္ စာၾကည့္တိုက္မႉး အျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္သည္။ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ေၾကာင့္ ပ်က္စီး သြားေသာ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္ကုိ ျပန္လည္ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္ကို စာေပ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ႏိုင္ငံေရး သမိုင္း၊ သုေတသနမ်ား အတြက္ အားကိုးအားထား ျပဳႏိုင္ရန္ ဖန္တီးခဲ့သည္။ ဗုဒၶဘာသာ အႏုပညာ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား၊ ေပ၊ ပုရပုိဒ္မ်ား၊ ျမန္မာမႈႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ ရွားပါး စာအုပ္ စာတမ္းမ်ားကို ရွာေဖြ စုေဆာင္းခဲ့သည္။
ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္သည္ စစ္ မျဖစ္မီက စာၾကည့္တိုက္ မႉးမွာ ဆရာ ဦးခင္ေဇာ္ (ဆရာေက) ျဖစ္သည္။ ၎ စာၾကည့္တုိက္သည္ ကြန္ကရက္ စာၾကည့္တုိက္ အမ်ဳိးအစား ျဖစ္သည္။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ စာၾကည့္တိုက္မႉး ျဖစ္လာေသာအခါ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ စာၾကည့္တိုက္သည္ ဒယူ၀ီ ဒႆမ မ်ဳိးတူစု စနစ္ျဖင့္ စတင္ အသံုးျပဳ ခဲ့သည္။ ကမၻာ့ စာၾကည့္တိုက္ မ်ားတြင္ အသံုးျပဳသည္။ ဒယူ၀ီ မ်ဳိးတူစု စနစ္ျဖင့္ စာအုပ္ ကတ္တေလာက္ စာရင္းတင္ျခင္း လုပ္ငန္းကို ေဆာင္ရြက္သည္။
ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ သူ၏ ေနာက္မွ မ်ဳိးဆက္သစ္ စာၾကည့္တိုက္မႉးမ်ား ေမြးထုတ္ ေပးႏုိင္ခဲ့သည္။ ဆရာ တိုက္စိုး၊ ဦးေသာ္ေကာင္း၊ ဥိးေမာင္ေမာင္၊ ေဒၚခင္ခင္အုန္း၊ ေဒၚေက်ာ့ေက်ာ့တို႔ကို စာၾကည့္တုိက္ ပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ ႏိုင္ငံျခားသို႔ ေစလႊတ္ ပညာသင္ၾကား ေစခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ စာၾကည့္တိုက္ ပညာ ဒီပလိုမာ ဘဲြ႔လြန္ သင္တန္း သင္ၾကားႏုိင္ေရး အတြက္လည္း ႀကဳိးပမ္းခဲ့သူ တဦးလည္း ျဖစ္သည္။ စာၾကည့္တုိက္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ...
“စာအုပ္ကို ဆိုင္ရာ ပညာ ဗဟုသုတ ေပးတတ္ေသာ အရာ၀တၳဳ မ်ဳိးဟု ယူဆ အပ္သကဲ့သို႔ စာၾကည့္တုိက္ကုိ ဉာဏ္အလုပ္႐ံုဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ စာၾကည့္တိုက္မႉးကို ဉာဏ္ အလုပ္႐ံု စီမံ ခန္႔ခဲြသူဟူ၍ လည္းေကာင္း ယူဆ အပ္သည္”

နိဂံုး

ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီသည္ ၁၉၅၅ တြင္ “သခင္ ကိုယ္ေတာ္မႈိင္း ဋီကာ” စာအုပ္ျဖင့္ စာေပဗိမာန္ စာပေဒသာဆု ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၇၉ တြင္ “နင္လားဟဲ့ ခ်စ္ဒုကၡႏွင့္ အျခား ၀တၳဳတိုမ်ား” ဘာသာျပန္ စာအုပ္ျဖင့္ အမ်ဳိးသား စာေပဆု (ဘာသာျပန္) ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၈၇ တြင္ “ေရွးေခတ္ ပုဂံ ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ အျခား ကဗ်ာမ်ား” ကဗ်ာ စာအုပ္ျဖင့္ အမ်ဳိးသား စာေပဆု (ကဗ်ာ) ရရွိခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီသည္ အေနာက္တုိင္း အလွ ေဗဒ၏ ရင္းျမစ္ ျဖစ္ေသာ ဂရိ ဒႆနကို ခ်ဥ္းကပ္၍ “ပေလတိုး နိဒါန္း” အမည္ရွိ က်မ္းကိုလည္း ဘာသာျပန္ ေရးသား ျပဳစုခဲ့သည္။
၁၉၈၁ တြင္ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ စက္တင္ဘာ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမ့ဳိ၊ ဗဟန္း ၿမ့ဳိနယ္ ကေမၻာဇလမ္း အမွတ္ ၁၀-က ေနအိမ္တြင္ ကြယ္လြန္သည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ ဇနီး ေဒၚေစာရင္ (၈၅) ႏွစ္ႏွင့္ သမီး သံုးဦးျဖစ္ေသာ ေဒါက္တာ ေဒၚခင္မ်ဳိးဟန္ (ကေလး အထူးကု)၊ ေဒါက္တာ ေဒၚခင္လွဟန္ (သမိုင္း ပညာရွင္)၊ ေဒါက္တာ ေဒၚခင္အုန္းဟန္ (မ်က္စိ အထူးကု) တို႔ က်န္ရစ္သည္။
ကြယ္လြန္ခ်ိန္ အထိ စာအုပ္ စုစုေပါင္း ၃၀ အုပ္၊ ကဗ်ာ ပုဒ္ေရေပါင္း ၂၃၀ ခန္႔၊ ၀တၳဳ ၄၆ ပုဒ္၊ ျပဇာတ္ ၈ ပုဒ္၊ စာတမ္းႏွင့္ ေဆာင္းပါး ပုဒ္ေရ ၃၀၀ ျပဳစုခဲ့သည္။ ဆရာ ေဇာ္ဂ်ီ၏ အုပ္ဂူေပၚတြင္ သူ၏ “သင္ေသသြားေသာ္” ကဗ်ာကို ထုထြင္း ေမာ္ကြန္း တင္ထားပါသည္။
သင္ေသသြားေသာ္
ေၾသာ္ – လူ႔ျပည္ေလာက လူ႔ဘ၀ကား
အိုရနာရေသရဦးမည္၊ မွန္ေပသည္တည့္
သို႔ၿပီးတကား၊ သင္ေသသြားေသာ္၊ သင္ဖြားေသာေျမ
သင္တို႔ျပည္သည္၊ အေျခတိုးျမင့္ က်န္ေကာင္းသင့္၏
သင္၏ မ်ဳိးသား၊ စာစကားလည္း၊ ႀကီးပြားတက္ျမင့္
က်န္ေကာင္းသင့္၏၊ သင္ဦးခ်၍၊ အမွ်ေ၀ရာ
ေစတီသာႏွင့္၊ သစၥာအေရာင္၊ ဉာဏ္တန္ေဆာင္လည္း
ေျပာင္လ်က္၀င္းလ်က္၊ က်န္ေစတည္း။

ေဇာ္ဂ်ီ
ဒီဇင္ဘာ ၁၉၃၅

----------------------------------------------------------------------------------------------

က်မ္းကိုး
၁။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီေပါင္းခ်ဳပ္ (ငါးတဲြ)
၂။ ေဒါက္တာေက်ာ္စိန္၏ ေဇာ္ဋီကာ (သံုးတဲြ)
၃။ အမွတ္တရ ေဇာ္ဂ်ီ